چند ویژگی کوفیان که باعث ایستادن آنان مقابل امام شد

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام و المسلمین علوی تهرانی در جلسات هفتگی خود در مسجد امیر (ع) چندیست به موضوع جریان شناسی مردم کوفه پرداخته و جامعه کوفه در زمان های مختلف را مورد بررسی قرار داده است. وی در ادامه بحث کوفه شناسی به دیگر ویژگی کوفیان اشاره کرد.

دعا برای تعجیل در فرج دعوت از امام است

علوی تهرانی با توصیف رفتار مردم کوفه و امکان تکرار آن توسط مردمان امروز گفت: مردم کوفه به امام حسین نامه نوشتند که در برخی از نامه ها آمده بود: عجله کن ای پسر رسول خدا! ما هم دائماً به محضر مبارک امام زمان ( عج ) عرض می کنیم: العَجل ! که این هم یک نوع دعوت است. جهل ما نسبت به خطاهای مردم کوفه ممکن است باعث تکرار تاریخ شود. یکی از ویژگی های منفی کوفیان دنیاطلبی بود. به همین دلیل تنها در حوادثی ورود پیدا می کردند که منافع آن ها را تأمین می کرد. ما هم اگر دنیاطلب باشیم نمی توانیم پای امام زمان ( عج ) بایستیم.

تبعیت کردن از احساسات معطوف به صفت عجله است

وی تصریح کرد: احساسات کوفیان به سادگی برانگیخته می شد. همین کوفیانی که سیدالشهدا را به شهادت رساندند وقتی کاروان اسرا وارد شهر شد شروع کردند به گریه کردن! به اندازه ای گریه کردند که حضرت ام کلثوم به آن ها فرمود: مردان شما ما را می کشند و زنان شما برای ما گریه می کنند؟ این تناقض رفتاری به واسطه برانگیخته شدن احساسات آن ها بود. مختار و توابین هم از برانگیختگی عواطف کوفیان بهره بردند. این ویژگی منفی معطوف به خصلت منفی دیگر بنام عجله است که مردم کوفه به سرعت خروشان می شدند و به سرعت هم فروکش می کردند.

این واعظ تهرانی با اشاره به قبیله گرایی به عنوان صفت دیگر کوفیان در عصر امامان بیان داشت: سهم بزرگی از بافت جمعیتی کوفه به اعراب تعلق داشت و قبیله گرایی آنان سه خروجی داشت که نظم ناپذیر بودن، خویشاوند محوری و وابستگی به حکومت را در پی داشت.

وی در تببین نظم ناپذیر بودن کوفیان افزود: این قبایل کاملاً نظم ناپذیر بودند، به این دلیل که هر قبیله قواعد خودش را داشت. این ها انسان های بادیه نشین بودند و خصوصیت اصلی بادیه نشینان آزادی مطلق بود. این دسته از افراد به هیچ عنوان قاعده پذیر نبودند، نه از اهل بیت قاعده می پذیرفتند نه از مؤسس کوفه. کوفیان تنها با دو دسته از والیان کوفه کاری نداشتند، والیانی مانند: نعمان بن بشیر و مغیرة بن شعبه که مسامحه گر بودند و والیانی مانند زیاد بن ابیه و عبیدالله بن زیاد که با سیاست تهدید و خشونت با کوفیان رفتار می کردند. آن کسی که این شهر را تأسیس کرده می دانسته که باید چه کار کند. شما تصور نکنید که سقیفه بدون طرح و نقشه و به یکباره تشکیل شد بلکه تعدادی از آدم های تشکیلاتی و خوش فکر در رأس تشکیل آن قرار داشتند که این عده دشمنان امیرالمؤمنین (ع) بودند نه دشمن یک عده عرب بادیه نشین. این ها کاملاً با محاسبات دقیق رفتار می کردند.

علوی تهرانی در ادامه گفت: قبایل عرب خویشاوند محور بودند و چیزی به نام حق برای آن ها وجود نداشت. خویشاوند برای آن ها در حکم حق بود. به همین دلیل بود که شِمر برای حضرت عباس و برادرانش امان نامه آورد. چون بین آن ها نسبت خویشاوندی برقرار بود.

وی به موضوع وابستگی اقتصادی به حکومت پرداخت و توضیح داد: این قبایل از نظر اقتصادی و درآمد تابع حکومت بودند، چون بخش عمده درآمد آن ها عطایایی بود که از حکومت به آن ها می رسید. عطایا یعنی بخشش های مازاد بر بیت المال. لذا هم قبایل تابع حکومت بودند و هم حکومت برای آن ها تعیین کننده بود.

خطیب مسجد امیر به موضوع اجتهاد نابجای کوفیان پرداخت و گفت: در بین مردم کوفه، صحابه پیامبر و قاریان قرآن حضور داشتند. قاریان قرآن به کسانی گفته می شد که قرآن را تعلیم می دادند که این عده با قرآن مأنوس بودند به همین دلیل احساس بزرگی می کردند. همین دسته از افراد بودند که در مقابل امام مجتبی (ع) ایستادند و به ایشان اعتراض کردند. این ها در مقابل امام معصوم اجتهاد نابجا و منیت داشتند.

در برخورد با امام زمان ابن الوقت نباشیم

وی از کوفیان به ابن الوقت بودن یاد کرد و در اینباره توضیح داد: ابن الوقت به افراد فرصت طلب گفته می شود، کسانی که هر لحظه رنگ عوض می کنند و طایفه ای از مردمان کوفه اینچنین بودند. بوقلمون صفتی مردم کوفه به دلیل همین ابن الوقتی آن ها بود. یکی از همین ابن الوقت ها شِمر بود. سرباز امیرالمؤمنین؛ جانباز صفین؛ و قاتل سیّدالشهدا.

یکی دیگر از این ابن الوقت ها ، شبث بن ربعی بود که در آغاز اسلام از یاران سجاح بود، زنی از قبیلۀ بنی تمیم که پس از رحلت پیامبر اکرم ادعای نبوت کرد. بعد از مدتی توبه کرد و مسلمان شد. او در قتل عثمان مشارکت داشت و پس از به خلافت رسیدن امیرالمؤمنین (ع) به ایشان پیوست و بعد از صفین از خوارج شد. پس از مرگ معاویه از امام حسین (ع) برای آمدن به کوفه دعوت کرد. در جریان قیام سیدالشهدا فرماندۀ پیاده نظام لشکر عمر سعد بود. پس از شهادت سیدالشهدا و به شکرانه پیروزی مسجدی را در کوفه تجدید بنا کرد! تعداد ابن الوقت ها در کوفه کم نبود و همه این حرف ها به این دلیل است که ما در برخورد با امام زمان ( عج ) چنین نباشیم.